Het aanbod ( in 2003) van de heer Theo van de Sande om het schriftelijk archief van het gilde Sint Joris & Sint Catharina te ordenen en te documenteren was de reden voor het bestuur om in 2007 een inventarisatie te maken.
Beschreven zijn de roerende en onroerende goederen met daarbij het beschrijven van de activiteiten en gebruiken die zich heden ten dag binnen het gilde voordoen.
In 2016 zijn op verzoek van het Gilde Sint Anthonius en Sebastiaan besprekingen gestart om te komen tot een samenvoeging van de twee Gemondse Gilden.
In 2018 zijn de 2 Gilden samengegaan onder de naam Sint Joris, Catharina, Antonius en Sebastiaan Gemonde.
De 2 Gemondse Gilden hebben meer dan 4 eeuwen samen gewerkt en hadden dezelfde tradities en Gildegebruiken.
De beschrijving van het schriftelijk archief vindt u achterin dit overzicht.
Het archief
Het archief bestaat uit een verzameling van oude stukken ( het papieren archief ), een verzameling van zilveren schildjes, enkele oude vaandels, een oud geweer met toebehoren, enkele fotoboeken en enkele fotocd’s.
Het papieren archief wordt bewaard in het gildearchief, de andere spullen op zolder van de gildenaccommodatie “ Datmunda “ te Gemonde.
De oudste vermeldingen
Sint Catharina
Bij een visitatie van de kerk van Gemonde in het jaar 1443 werd een altaar van Sint Catharina genoemd. Deze kerk stond op een natuurlijke zandheuvel in de buurt van de Dommel.
We kunnen ervan uitgaan dat er toen ook een broederschap van Sint Catharina bestond welke het altaar onderhield.
Zie hieronder een deel van een mail van Prof. Dr. Arnoud-Jan A. Bijsterveld
Bijzonder hoogleraar `Cultuur in Brabant’
Universiteit van Tilburg;
De pouillés (beneficieregisters) van het aartsdiakenaat Kempenland
vermelden in Gemonde inderdaad een Catharina-altaar:
In 1399 is sprake van `een nieuw altaar van Onze-Lieve-Vrouw’; in 1443-1444 heet het altaar: `s. Katharine’, van Sint-Catharina; in 1459-1460: het altaar van Sint-Nicolaas en Sint-Catharina; in 1485: het altaar van Sint-Nicolaas en Sint-Catharina; in 1510-1524: Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Catharina. in 1553: Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Catharina.
Catharina lijkt dus vanaf 1443 een constante factor in Gemonde als heilige
aan wie een altaar was gewijd. Deze gegevens staan in: G.C.A. Juten,
Consilium de Beke (Bergen-op-Zoom z.j.) p. 130; G. Bannenberg, A. Frenken
en H. Hens, De oude dekenaten Cuijk, Woensel en Hilvarenbeek in de 15de- en
16de-eeuwse registers van het aartsdiakenaat Kempenland (2 dln.; Nijmegen
1968-1970) deel II p. 367.
Sint Antonius
Vanaf 1525 stond er ook een altaar van Sint Anthonius in de kerk van Gemonde, dit kunnen we opmaken uit onderstaande testament;
Testament, verleden voor notaris Laurentius Cuyper de Uden, priester, van Remigia (‘Meysken’), dochter van Godefridus de Overbeeck, parochiaan van Gemonde waarin ze geld schenkt aan de kerkfabriek van Luik. Ze schenkt rogge aan iedere bedelorde en roerende goederen aan de kerk van Gemonde, onder meer voor de verering van een aantal heiligen, en roerende goederen aan enkele particulieren. Al haar andere goederen schenkt ze aan haar kinderen. Mochten die er na haar dood niet zijn, dan sticht ze met deze zaken twee weekmissen in de kerk van Gemonde op het altaar van Sint-Anthonius dat daar onlangs gebouwd is, onder nadere voorwaarden. Gedaan in de kerk van het begijnhof in ’s-Hertogenbosch in aanwezigheid van Wilhelmus de Nystelroy, priester, en Johannes Anthonii, koster; jaar 1525, bron BHIC.
Charte
Het gilde Sint Joris en Sint Catharina is ontstaan uit een samenvoeging van het oude gilde van voetboogschutters van ” den glorieusen ridder ” Sint Joris en de broederschap van Sint Catharina en Sint Barbara.
In de Charte uit 1614 van Hendrick ten Berghe, Heer van Herlaer en Sint Michielsgestel wordt gesproken over deze drie gildenheiligen.
Tevens werd opgenomen dat deze Charte een vervanger was van een oude Charte welke door “troubele tijden” verloren was gegaan.
Deze charte wordt bewaard in het streekarchief “ Dommel en Aa “ onderdeel van het rijksarchief te ’s-Hertogenbosch.
Antonius en Sebastiaan
Oude gildengebruiken
Van het oude gilde is weinig bekend, de meeste gebruiken zijn door overlevering doorgegeven. Het is niet duidelijk of het oude gebruiken zijn of dat ze recentelijk zijn opgenomen. Het gilde probeert de oude artikelen uit de oude charte van 1614 aan deze tijd aan te passen en zo te bewaren.
Reglementen
Het oudste reglement is door Hendrick ten Berghe, Heer van Herlaer en Sint Michielsgestel uitgegeven in1614. De oude akte was verloren gegaan en de gildenbroeders kregen in 1614 een nieuwe charte. Ons Gemondse zustergilde en het gilde uit Sint Michielsgestel kregen op dezelfde dag ook een nieuwe charte.
De charte is in 1888 overgedragen aan het rijksarchief en wordt nu bewaard in het archief “ Dommel en Aa “ in de citadel, onderdeel van het rijksarchief, te ’s-Hertogenbosch.
In 1963 is een huishoudelijk reglement gemaakt en in 1979 moesten alle verenigingen, stichtingen en ook gilden, door een verandering in de wetgeving een notarisakte worden opgesteld.
In 2001 werd besloten om vrouwen officieel toe laten treden als volwaardig gildenbroeder, hierdoor was een wijziging van de notaris akte noodzakelijk en werd er ook een nieuw huishoudelijk reglement gemaakt.
Voor het Koningschieten in 2003 is het reglement voor dit punt aangepast. Voor statuten en huishoudelijk reglement zie blz. ……..
Oude zilverstukken
Het oudste bewaard gebleven zilverstuk is een zilveren Koningsvogel met medaillon van Sint Catharina en Sint Barbara uit het jaar 1520/21.
Op dit medallion staat vermeld “ st Catharina st Barbara ora pro nobis ”
Waarom de naam van Sint Barbara niet meer gevoerd wordt is niet duidelijk, op het oude Koningszilver wordt Sint Barbara slechts eenmaal afgebeeld / genoemd.
Het oude zilver van het gilde beslaat twee Koningsvesten, een met schildjes uit de 16e en 17e eeuw, een met schildjes uit de 18e en 19e eeuw. Deze schildjes zijn bevestigd op twee kazuifels en worden bewaard in het archief van de gemeente Sint Michielsgestel.
Een kazuifel met Koningszilver uit de 20e en 21e eeuw wordt tijdens officiële dagen door de huidige Koning gedragen. Zie verder blz. …….
Gildezilver
Naast het Koningszilver bezit het gilde nog acht kazuifels met zilver. Een kazuifel met geschonken zilver en zeven kazuifels met gewonnen zilver.
Het geschonken zilver is veelal geschonken door gildenbroeders ter gelegenheid van hun bruiloft of hun 25 – 40 – 50 jarig huwelijksfeest.
Bij het gewonnen prijzenzilver zijn enkele bijzondere exemplaren nl. drie wisselschilden geschonken door de familie de Gruyter van het voormalig gelijknamig winkelimperium en drie wisselschilden geschonken door de Rabobank.
Beide schenkers hebben het wisselschild geschonken voor “ het best presterend gilde “op de Gildendagen van kring Dommelgroep. Het gilde dat dit wisselschild drie jaar achtereen heeft gewonnen mag dit wisselschild behouden.
Keizerschild
In 1971 is Jos Geerts voor de derde keer op rij Koning geworden van ons Gilde.
Volgens de oude Charte wordt de Gildenbroeder welke drie keer achtereen Koning heeft geschoten Keizer van het Gilde.
Na Joannes van Kasteren in 1864 en Frans van Eindhoven in 1911 is Jos Geerts de derde Keizer in het, ons bekende, bestaan van ons Gilde.
Ter gelegenheid van zijn Keizerschap heeft Jos van het Gilde een zilveren Keizerschild ontvangen. Zie verder blz …..
Hoofdmanschild
De hoofdman draagt een halve maan vormig hoofdmanschild met daaraan bevestigd een klein schild met daarop de naam van de huidige hoofdman. Zie verder blz. ……
Hoofdmanstok
Tijdens de optochten en bij officiële gelegenheden draagt de hoofdman een hoofdmanstok. Zie verder blz………
Roerende goederen
In 1933 is er door de heer Jolles een inventarisatie gemaakt van de destijds in Brabant aanwezige gilden, in deze inventarisatie worden de “ schamele “ bezittingen van het gilde benoemd.
In het laatste oorlogsjaar 1944 zijn veel oude spullen verloren gegaan, de spullen lagen opgeslagen op de zolder van de familie Geerts aan de Broekstraat te Gemonde, tijdens de laatste oorlogsdagen in 1944 is de boerderij door enkele granaten getroffen en zijn veel oude spullen verloren gegaan.
Naast de in gebruik zijnde vendels en trommen ( zie hierna ) bezit het gilde drie vaandels, en een gildestandaard.
Een uitleg over de standaard en de vaandels enz. volgt op blz 8 t/m 18.
Het gilde bezit twee geweren ( kaliber .22 ) en twee kruisbogen voor dagelijks gebruik door de leden, een oud geweer uit het jaar 1872 en een oud Duits geweer uit de 2e wereldoorlog worden thans niet meer gebruikt.
Verder heeft het gilde 6 gildetrommen, 2 muziektrommen, 5 bazuinen, 8 vendelstokken met nieuwe vendels, 2 jeugdstokken met vendels, 6 sjerpen, 2 afbeeldingen van sint Joris en Sint Catharina ( geschilderd en uitgezaagd door Bertje van Houten ter gelegenheid van het gildenfeest in 2002) .
Kleding
De uniformen van het gilde kunnen we verdelen in twee groepen, nl: de voorgroep en de volggroep, de voorgroep bestaat uit de standaardruiter, de vaandrig, Sint Catharina, de vendeliers, tamboers en bazuinblazers. De volggroep bestaat uit de Hoofdman, Koning, Keizer, Zilverdragers en gevolg.
Voor de voorgroep ( vaandrig, tamboers en vendeliers ) stelt het gilde een complete uitrusting beschikbaar, voor de achtergroep stelt het gilde een jas, hoed met veer en een stropdas beschikbaar.
De Hoofdman draagt een Hoofdmanschild en een Hoofdmanstok met twee schildjes, de
Keizer draagt een Keizersschild en de Koning natuurlijk het Koningszilver. Na de officiële handelingen wordt het zilver vervangen door een sjerp.
Sint Catharina heeft een mooie jurk ter beschikking met daarbij de attributen van Sint
Catharina nl. het zwaard met rad. De sleep van Sint Catharina wordt gedragen door een
bruidje, vaak een dochter van een gildebroeder.
De Standaardruiter heeft naast zijn jas en baret, een standaard met vlag, een dek voor het paard en een foedraal.
Sjerpen, voor de gildebroeders en zusters die sporadisch met het gilde meegaan heeft het gilde enkele sjerpen. Deze sjerpen bestaan uit 2 aan elkaar genaaide stroken geel en rode stof aan de onderkant afgewerkt met een gouden rand. De Keizer, Koning, Hoofman en Beschermheer hebben een gele sjerp met daarop hun titel en het logo van het gilde. De sjerp wordt gedragen over de rechter schouder.
Koningskroon
Bij officiële gelegenheden draagt de Koning een koningskroon.
Deze kroon is geschonken door Erevrouwe Jaan van Breugel Heesakkers.
Het is een messing kroon gemaakt door Jan van Breugel de jongste zoon van Jaan, de schenkster.
Onroerende goederen
Op dit moment bezit het gilde nog een perceel grond, van ongeveer 1850 vierkante meter groot, gelegen aan de Kaalhoefsteeg te Gemonde.
Dit perceel in thans onderdeel van de gildenaccommodatie Datmunda en is in eeuwigdurende erfpacht gegeven aan stichting Gildenaccommodatie. ( een groot gedeelte van de grond van de stichting ( 4200 vierkante meter ) is in eeuwigdurende erfpacht gegeven door het Gemondse zustergilde Sint Anthonius Sint Sebastiaan ).
Beide Gemondse gilden participeren voor ieder 50% in “ stichting gildenaccommodatie Gemonde “.
In de loop der eeuwen is het gilde in het bezit geweest van diverse gronden.
In de 20e eeuw zijn veel van deze percelen grond verkocht.
Hieronder de gegevens van het oude kadastrale archief van de gemeenten Sint Michielsgestel en Boxtel beginnende bij de OAT van 1832,
Het gilde bezat toen 8 kavels grond, zover als mogelijk is staan hier de opvolgende eigenaren genoemd.
Grond in Sint Michielsgestel; toegangsnummer 5128 blz. 12.
Gilde Sint Catharina of Sint Katrien ( nr 114 );
> Kavel 301 ( nr 114 ) in 1832 gelegen in de Kaatse hoeve.
Verkoop in 1908 aan Wilhelmina van de Boogaard weduwe van Schellekens, ( nr. 1908 )
Johanna Schellekens huisvrouw van Johannes van de Westelaken uit den Dungen ( nr. 2235 r 18 )
Verkoop in 1923 aan Anthonius Steenbekkers landbouwer te Gemonde ( nr 3490 )
Verkoop in 1936 aan Reinier Steenbekkers ( 4128 r1 ) later aangekocht door de gemeente ( nr 4263 ) thans een perceel weiland aan de Gemondseweg. Tegenover Gemondseweg 24.
> Kavel 311 en 312
Kavel 311 ( nr 114 ) wordt nummer 1043 weiland
Kavel 312 ( nr 114 ) wordt nummer 1044 huis en erf
Kavel 1043 en 1044 worden in …….. verkocht aan Lambertus van Hamond klompenmaker te Sint Michielsgestel. ( 2092 )
In 1917 naar Lambertus en Hendrikus van Hamond ( 3227 r2 en r3 ) > erven van Hamond ( nr 3232 )
Verkoop in 1926 aan Johannes Martinus van de Boogaard klompenmaker ( nr 3682 )
In 1965 naar van de Boogaard gehuwd met de Leijer ( nr. 6138 ) Gemondseweg 24.
> Kavel 403 ( nr 114 ) wordt gesplitst in 1058 en 1059 en er worden 2 huizen op gebouwd.
In 1953 worden deze huizen verkocht aan Johannes Cornelis van der Schoot ( nr 4606 )
In 1962 wordt nr ….. verkocht aan Fransiscus van der Schoot ( nr 4606 ) Dorpstraat 33.
> Kavel 404 ( nr 114 ) wordt gesplitst in nr. 1059 ( samen met kavel 403 ) en nr.
1060 weiland. Deze kavels worden ook verkocht aan Johannes Cornelis van der Schoot. Kavelnummer wordt 1227 en 1228.
> Kavel 459 ( nr 114 ) gelegen aan de Lariestraat blijft tot aan de ruilverkaveling
van 2005 in bezit van het gilde. Deze kavel valt onder de ruilverkaveling van Sint Oedenrode en gaat over naar Jan Geerts, deze verkoopt de kavel aan E. Danklof.
In ruil daarvoor ontvangt het gilde een gedeelte van het perceel sectie D nr 3375 aan de Kaalhoefsteeg, dit grote perceel wordt verder verdeeld onder ons zustergilde Sint Anthonius en Sint Sebastiaan, Hein Vermeieren en Marco Groenendaal.
Door deze grondruil hebben beide gilden nu samen een ruimte van ongeveer zesduizend vierkante meter direct bij het Gemondse sportpark.
Op deze nieuwe ruimte hebben de gilden een moderne accommodatie gebouwd.
Voor de bouw en beheer van deze accommodatie hebben de gilden een stichting opgericht, de grond van beide gilden is in een eeuwigdurende erfpacht verpacht aan deze stichting.
Grond in de gemeente Boxtel
Gilde sint Catharina
> Boxtel C 35 – “ het kerkeind “ gelegen tussen “t Hof en het Twynmeer, verkocht aan Harrie op ’t Hoog, later Hein Vermeieren, thans een gedeelte van de Dreefhoef.
> Boxtel C 36 – “ het kerkeind “ gelegen tussen ’t Hof en het Twynmeer,
verkocht aan Harrie op ’t Hoog. later Hein Vermeieren, thans een gedeelte van de Dreefhoef.
Gildenheiligen
Het Gilde Sint Joris & Sint Catharina is waarschijnlijk ontstaan uit de samenvoeging van het oude Gilde der voetboogschutters Sint Joris en de broederschap van Sint Catharina en Barbara.
De naam van de patroonheiligen Catharina en Barbara staan op een medaillon behorende bij de oudste Konigsvogel van het gilde gemaakt in 1520. ( Zie Koningsvogel )
Op de latere Koningschilden wordt de naam Barbara nog eenmaal genoemd, daarna niet meer.
In de oude Charte van het Gilde uit 1614 wordt het Gilde genoemd het Gilde van Sint Catharina en Barbara en de glorieuzen ridder Sint Joris uit Gemonde.
Waarom de naam van Barbara niet meer gebruikt wordt is niet duidelijk.
Hieronder kunt u iets lezen over de drie Gildenheiligen van het Gilde.
Als het gilde naar buiten treed zijn onze patroonheiligen in ons midden, Sint Joris wordt uitgebeeld door de standaardruiter, als deze niet aanwezig is door de vaandeldrager.
Sint Catharina wordt uitgebeeld door een van de jonge gildenzusters met bruidje.
Gildefamilies
Het gilde heeft in de loop der jaren veel gildefamilies gekend, in 1937 is een namenregister opgemaakt, hierin zien we vele Gemondse familienamen terug. Zie blz. ….
De zonen van een gildebroeder zijn automatisch lid van het gilde, dit blijft hij zijn hele leven lang. Tussen 1930 ??? en 1980 ?? werden de gildebroeders die zich niet hielden aan de gebruiken van het gilde geroyeerd, dit is thans niet meer het geval, als een gildebroeder na een jarenlange afwezigheid zich weer aanmeld is hij meteen weer volwaardig lid.
In 2001 wordt besloten dat vrouwen toegelaten worden als volwaardig gildebroeder, vanaf deze tijd zijn alle kinderen van een gildebroeder cq. gildezuster automatisch lid van het gilde.
Het gilde staat open voor alle mensen die deel willen nemen aan de gildentradities, wil iemand lid worden dan wordt hij / zij voor vijf jaar aspirant gildebroeder en moet 10 euro inschrijfgeld betalen.
Na vijf jaar aspirant lid te zijn geweest wordt er in de algemene vergadering van gildebroeders besloten of de aspirant gildenbroeder volwaardig lid mag worden, bij meerderheid van stemmen wordt hij / zij gildebroeder.
Gildenfuncties
In het gilde bestaan diverse functies. Hoofdman, Koning, Keizer, Vaandrig, Knecht, Hoofdtamboer, Hoofdvendelier, Standaardruiter, Sint Catharina, Bruidje, Deken Rentmeester, Deken Schrijver, twee oude Dekenen en twee jonge Dekenen, diverse Zilverdragers, Tamboers, Vendeliers, Bazuinblazers, Jeu de boulers en Schutters.
Organisatie
Het gilde heeft een bestuur in de vorm van een hoofdman en dekenen.
In de oude charte vormen de Hoofdman en de Dekenen samen met de Koning en de Vaandrig het bestuur van het gilde. In de loop der jaren zijn er aanpassingen in het bestuur gedaan en in de notarisakte van 1979 bestaat het bestuur uit de volgende personen, Hoofdman, twee oude Dekenen, twee jonge Dekenen, Koning, Keizer, Deken schrijver, Deken rentmeester, Hoofdtamboer, Hoofdvendelier, Knecht en Standaardruiter.
In de nieuwe notarisakte van 2001 is het bestuur terug gebracht naar Hoofdman, Koning, Keizer, Deken schrijver, Deken rentmeester, twee oude Dekenen en twee jonge Dekenen. De algemene vergadering kan het bestuur nog uitbreiden met Hoofdtamboer, Hoofdvendelier, Knecht en Standaardruiter.
De Hoofdman ( voorzitter ) en de Deken schrijver ( secretaris ) en de Deken rentmeester ( penningmeester ) vormen het dagelijks bestuur.
De twee oude en twee jonge Dekenen nemen voor twee jaar deel aan het bestuur, de jonge Dekenen worden op leeftijdsvolgorde aangesteld, de voorwaarde is dat zij ongehuwd zijn, de oude Dekenen worden aangewezen op volgorde van het betalen van het trouwgeld.
Om de vier jaar wordt er Koning geschoten, de gildenbroeder die de Koningsvogel naar beneden schiet is voor vier jaar Koning van het gilde en neemt daardoor plaats in het bestuur.
Is het een gildenbroeder gelukt om voor de derde achtereenvolgende keer Koning te schieten dan wordt hij Keizer. Dit blijft hij zijn gehele leven, in deze hoedanigheid is hij ook lid van het bestuur.
De Vaandrig ( vaandeldrager ) is verantwoordelijk voor het gildevaandel, als het gilde erop uittrekt gaat de Vaandrig met het vaandel het gilde voor. De functie van Vaandrig wordt voor een periode van vier jaar verpacht, de gildenbroeder die het hoogste bedrag biedt wordt Vaandrig.
Naast de Vaandrig gaat ook Sint Catharina het gilde voor, Sint Catharina wordt voor de duur van vier jaar verkozen uit de gildezusters.
Bij grote optochten maakt de Standaardruiter, de uitbeelder van Sint Joris, de weg vrij voor het gilde. Dit doet hij door, met zijn paard, in slangbeweging voor het gilde uit te rijden.
De Knecht doet voor het bestuur alle voorkomende werkzaamheden en heeft voor en na de optocht de verantwoording voor het gildepaard.
De Hoofdtamboer geeft het marstempo aan en vertegenwoordigd de Tamboers en de Bazuinblazers richting het bestuur.
De Hoofdvendelier regelt het vendelen en vertegenwoordigd de Vendeliers richting het bestuur.
De gildenfuncties worden volgens een rooster van aftreden, voor een periode van vier jaar, verkozen uit de gildenbroeders.
De Vendeliers oefenen elke maandagavond, ’s winters in de gymzaal van de Sint Lambertusschool en ’s zomers op de gildewei.
De Tamboers oefenen elke woensdagavond in de kantine van de accommodatie.
De Bazuinblazers oefenen elke maandagavond in de kantine van de accommodatie.
Beschermheer
Eind jaren 50 van de 20e eeuw heeft het gilde een “ beschermheer “ aangezocht. Deze beschermheer was en is meestal een prominente man in de samenleving, meestal een arts of directeur van een bedrijf.
Deze beschermheer heeft vooral een symbolisch karakter, wel moest deze beschermheer minimaal eenmaal per jaar de buidel trekken en het gilde ondersteunen, in ruil daarvoor kwam het gilde een vendelgroet brengen.
Reeds een lange periode ontvangt het gilde een geldelijke bijdrage van de firma Heineken uit ’s-Hertogenbosch. Een bekende van de gildebroeders was vertegenwoordiger bij de Heineken en heeft dit georganiseerd, na zijn pensionering is een nieuwe vertegenwoordiger van Heineken aangesteld als beschermheer.
Erevrouw
Voor het jaar 2001 werden vrouwen niet toegelaten bij het gilde als gildebroeder / zuster. Natuurlijk waren er wel vrouwen die veel voor het gilde hebben betekend, dit waren vooral echtgenoten van gildebroeders. Hun werk bestond vooral uit het maken / herstellen van gildekleding, het maken / herstellen / wassen van de vaandels vendels en sjerpen, het poetsen van het gildezilver en het helpen bij de organisatie van activiteiten. Het gilde had geen eigen accommodatie, het bestuur kwam bijeen bij een van de bestuursleden thuis.
Om vrouwen te eren welke veel voor het gilde deden is de functie van “ Erevrouw“
bedacht. In de loop der jaren hebben de volgende vrouwen de functie van “ Erevrouw bekleed; Bertha van Oirschot, Miet Schellekens Olieslagers ( uitbaadster van gildehuis de kaart ) Sjaan van Breugel Olieslagers, Bertha van Kasteren.
Activiteiten
Binnen het gilde kunnen de gildenbroeders deelnemen aan vendelzwaaien, trommen, jeu de boulen, geweerschieten en kruisboogschieten op wip.
Na de realisatie van onze nieuwe accommodatie kan men ook handboogschieten, kruisboog schieten en luchtgeweerschieten op doel en beugelen.
Het gilde is zeer succesvol op gildedagen, op bijna alle wedstrijdonderdelen behoren de gildenbroeders van het gilde bij de beste van Noord Brabant.
Veel prijzenzilver werd er gewonnen bij het individuele trommen, vendelen en schieten, maar ook bij het groepsvendelen, trombegeleiding en viertal kruisboog en geweerschieten werden diverse eerste prijzen behaald.
De opleiding van het trommen en vendelen gebeurt door eigen ervaren tamboers / vendeliers.
De uit enkel dames bestaande bazuingroep heeft incidenteel les van een lid van fanfare Sint Lambertus.
Bèravond ( teeravond )
Op sint Jorisdag ( 24 april ) wordt er door het gilde de jaarlijkse Bèravond ( teeravond ) gehouden. Het gilde heeft ervoor gekozen om dit op een vaste avond te doen en dit is geworden de dinsdag die het dichts gelegen is bij 24 april. De bèravond wordt gehouden in het gildehuis café / zaal de Schuif. Alle actieve gildebroeders / zusters zijn op deze avond uitgenodigd, ter compensatie van de kosten wordt een kleine bijdrage gevraagd.
Een commissie van 4 gildebroeders organiseren een gevarieerde avond met eten ( halve haan of karbonade met brood ) drinken en een leuke Quiz.
Evenementen
In 1950 werd het plan opgepakt om een gildedag voor de gilden van kring Maasland te organiseren. De drijvende kracht hierachter was gildekoning Bertje van Oirschot.
Het 450 jarig bestaan van het gilde werd groots gevierd.
Naast de gildedag voor de gildebroeders van kring Maasland was er ook een kermis voor de jeugd van Gemonde.
Dit initiatief moest natuurlijk een vervolg krijgen en in 1977 werd het 475 jarig bestaan gevierd, ook weer met een gildedag voor kring Maasland.
Op 2 juni 2002 werd daarop het 500 jarig bestaan gevierd, natuurlijk met een goed georganiseerde gildedag voor de gilden van kring Maasland met daarbij een feestweekend voor alle inwoners van Gemonde met een band voor de jeugd op vrijdagavond, een leuke middag voor de kleintjes en voor de 55 plussers op zaterdag en een leuke disco voor de oudere jeugd op zaterdagavond.
Naast deze evenementen wordt er om de 9 jaar een gildedag georganiseerd voor kring Dommelgroep, om de 5 jaar een gildedag voor de gilden van gildecrans Gestel, twee maal per jaar een schietdag voor de schutters van “ kring Haaren “, en driemaal per jaar een schietwedstrijd voor de geweerschutters van kring Dommelgroep.
Dit gebeurt op toerbeurt met de andere aangesloten gilden.
Daarnaast organiseert het gilde op de gildenaccommodatie Datmunda jaarlijks een jeu de boulesdag ( de open Gemondse jeu de boules dag ).
Inkomsten
De inkomsten van het oude gilde kwam voornamelijk uit de verkoop van hout en het verhuren en of het kopen en verkopen van grond. Hoewel er nog niet in de archieven gericht naar is gezocht hebben we enkele grondaankopen kunnen traceren, zie blz 7.
In de oude charte staan diverse regels genoemd waaraan een gildebroeder zich moest houden. Deed hij dit niet dan moest hij een boete betalen, meestal werd dit betaald in de vorm van bier of bijenwas.
Bij het overlijden van een gildenbroeder en / of zuster moest zgn doodsgeld worden betaald. Het gilde verzorgde de begrafenis, voor de begrafenis van een gildenbroeder moest twintig stuivers betaald worden voor de begrafenis van een gildenzuster tien. Deze traditie bestaat nog steeds, nu moet er een euro “doodsgeld “ betaald worden.
Trad een gildenbroeder in het huwelijk dan moest er twintig stuivers trouwgeld betaald worden, thans is dit een euro. De kinderen uit dit huwelijk waren / zijn dan meteen gildenbroeder. Aspirant leden betalen tien euro inschrijfgeld.
In de jaren 50 van de 20e eeuw werden dansavonden georganiseerd voor de inwoners van Gemonde tevens organiseerde het gilde enkele gildendagen voor kring Maasland en kring Dommelgroep.
Door de verkoop van kaarsen en wijn is geld bijeengebracht voor de aanschaf van nieuwe kostuums.
In 2000 is gestart met de organisatie van een jaarlijks jeu de boules toernooi en op de Gemondse jaarmarkt, op 2e pinksterdag, worden hamburgers verkocht.
Door het organiseren van deze activiteiten worden nu de inkomsten gegenereerd.
Optreden
Het gilde is alom bekend in Gemonde en treed bij officiële gelegenheden vaak op.
Met Koninginnedag gaan de beide Gilden samen met de fanfare in optocht door het dorp. Bij het officiële gedeelte brengen de gilden een vendelgroet en gaan later, samen met de fanfare en de Gemondse kinderen in optocht naar de gildenaccommodatie. Daar worden door het oranjecomité spelletjes georganiseerd.
Op 4 mei tijdens de dodenherdenking brengen de gilden een groet bij het monument voor de gevallenen, na een gebedsdienst in de kerk wordt er, in dodenmars, naar het monument gelopen waar de verdere plechtigheden zijn.
Op sint Lambertusdag ( 17 september ) wordt het feest van de patroonheilige van de Gemondse parochie gevierd, de gilden zijn dan aanwezig tijdens de heilige mis en brengen aansluiten een vendelgroet aan de mensen van Gemonde. Tijdens deze vendelgroet wordt ( om de paar jaar )uitleg gegeven over het vendelen en wordt het vendelgebed voorgelezen.
Gildenaccommodatie Datmunda
Het gilde Sint Joris & Catharina en ons zustergilde Sint Anthonius en Sint Sebastiaan hebben in 2005 de stichting “ Gildenaccommodatie Gemonde “ opgericht.
In deze stichting hebben van elk gilde drie gildebroeders / zusters zitting in het bestuur.
Dit stichtingsbestuur heeft het beheer en onderhoud van de accommodatie.
Om de gilden en hun gebruiken / activiteiten meer onder de aandacht te brengen worden open dagen georganiseerd, tevens is het mogelijk dat groepen mensen kennis komen maken met de Gemondse gilden.
Veel gildebroeders en zusters helpen mee aan deze “ promotiedagen “ door het bemensen van de kantine en door het uitleg geven bij het schieten enz.
Opgemaakt op 3 september 2007.
Hans van der Schoot
Hoofdman.
Beschrijving van het huidige vaandel de twee oude vaandels en de standaard.
Tevens een beschrijving van de huidige gebruiken.
Huidige gildevaandel
Het vaandel is ontworpen door de heer Leo van der Sangen uit Best en vervaardigd door mevr. Joke Hilligers van Heuchten uit Liessel.
Leo van der Sangen is een gepensioneerde archivaris en voormalig goudsmid. Van zijn hand is de evenoude vaandeltop, zijnde een vermessingde os; symbool van kring Maasland.
Het definitieve ontwerp dateert van begin 2001.
Mevr. Hilligers heeft het vaandel grotendeels vervaardigd in de tweede helft van 2001 en voltooid in de eerste maanden van 2002. De nieuwe deelbare stok is uit exact dezelfde periode. Het nieuwe vaandel is ingezegend en in gebruik genomen in april 2002
Beschrijving, afbeelding, betekenissen
Het vierkant vaandel is overwegend in de kleuren rood en geel; opgedeeld in vier kwartieren welke vorm hebben gekregen door een dominant wit kruis welke speels diagonaal op het vaandel is gepositioneerd.
Met de klok mee een beschrijving van de vier kwartieren:
1. op een rode ondergrond met goudkleurige letters de naam van ons gilde en het wapen van St. Joris zijnde een wit schild met een rood kruis.
2. Op een gele ondergrond de beeltenis van St. Catharina met de vaste attributen:
gebroken rad verwijst naar martelwerktuig vanwege verkettering,
zwaard verwijst naar uiteindelijke onthoofding,
boek symboliseert haar wijsheid.
3. Op een rode ondergrond de naam Gemonde en het wapen van Gemonde. Het wapen bestaat uit een rood schild met gouden kruis, het gouden kruis verwijst naar het wapen van St.Lambertus, de patroonheilige van de Gemondse parochie en het rode schild verwijst naar de kleur van aartsbisdom Luik.
De vier symbolen in het Gemondse wapen verwijzen naar de vier gemeenten waartoe
Gemonde behoorde tot aan de gemeentelijke herindeling in 1996.
> Merlet verwijst naar Boxtel;
Een merlet is een heraldisch symbool voorstellende een eendje zonder pootjes en vleugels.
Dit symboliseert de middeleeuwse kruisvaarders welke niet zonder kleerscheuren uit de
strijd zijn gekomen.
> Zespuntige ster verwijst naar St.Michielsgestel;
Een zespuntige ster kent in de historie meerdere betekenissen, o.a. Davidster; in dit kader wordt aangenomen dat de ster refereert aan de aartsengel St. Michael.
> Geopende burchttoren verwijst naar St.Oedenrode;
De toren refereert aan de burcht van de graaf van Rode
> Wassenaar verwijst naar de gemeente Schijndel;
Een wassenaar is een beeltenis van een halve maan; afgeleid van het wapen van Polanen
(Philip van Wasnaere) welke drie “wassende manen” voerde in zijn wapen.
4. Op een rode ondergrond de beeltenis van St. Joris die, gezeten op een wit paard, met een lans een op de grond liggende draak doorboort en hiermee het kwaad overwint. Evenals bij de beeltenis van St. Catharina zijn naast rood en geel ook de kleuren wit, bruin, goud en groen gebruikt / verwerkt.
Het witte kruis verwijst naar het oude wapen van Bourgondische landheren.
Zo een Bourgondisch kruis kent twee verschijningsvormen; voor zover bekend werd het kruis met noesten gebruikt tot aan het eind van de tachtigjarige oorlog.
Nadat de Meierij en later geheel Brabant door de “ Oranjes “ is veroverd mochten er geen trouwbetuigingen aan de Bourgondische heersers meer gedaan worden, de oude Bourgondische uitingen mochten niet meer ( men was in oorlog met de Bourgondiërs nl. de koning van Spanje ). Toen hebben de gilden / broederschappen en andere mensen / verenigingen het noestige kruis vervangen door een gewoon kruis. Dit werd toegelaten.
De stoknaad aan de linkerzijde is lusvormig;
hierin staat de volgende tekst geborduurd:
“Gilde Sint Catharina en Barbara van voor 1500, in de 16e eeuw samengevoegd met Sint Joris”
Deze tekst is het resultaat van een compromis welke overeengekomen is binnen de overheid van het gilde toen de opdracht voor een nieuw vaandel werd verstrekt. Omdat het juiste jaar van oprichting niet bekend is, evenmin het ontstaan en het verdwijnen van St. Barbara en evenmin het samengaan met St.Joris, is er voor gekozen om geen jaartal op het vaandel te plaatsen. De compromistekst in de stoknaad doet recht aan de bekende aanwijzingen welke met zekerheden kunnen worden gestaafd
Afmeting
het vaandel meet 180 x 180 cm; is volledig gemaakt van 100 % natuurzijde.
De letters en beeltenissen zijn geborduurd; deels handmatig en deels met behulp van een machine.
Beschrijving van de standaard
Wanneer en door wie de standaard is gemaakt is niet bekend
Aan een zijde van de standaard zijn de Patroonheiligen van het Gilde afgebeeld.
Aan de andere zijde staan drie wapens;
Het wapen met de drie Italiaanse populieren met toren is het wapen van de familie van Lanschot.
Het wapen met de kikkers en de fazant behoord bij de familie van Rijckevorsel.
Het wapen van de in 1829 in de adelstand verheven Jacobus Josephus Baron van Ryckevorsel ( drie kikkers ) werd in 1841 aangepast.
Ter aandenken van de vorstelijke jachtpartijen door de koning bijgewoond en op de jacht van van Rijckevorsel gegeven werd er een “ gouden faisant “ aan het wapen toegevoegd. Dit wapen staat nu op onze standaard.
De familie van Rijckevorsel woonde op landgoed “ de Wamberg “ gelegen in de huidige gemeente Sint michielsgestel bij de grens van Berlicum en Rosmalen.
Eind 19e eeuw was Baron van Rijckevorsel burgemeester van den Dungen en Sint Michielsgestel. Hij overleed op 30 augustus 1919.
De families van Reijckevorsel en van Lanschot zijn via een huwelijk met elkaar verbonden.
Van wie het wapen met de stier is is ons niet bekend.
Voor zover bekend is er geen enkele relatie tussen het gilde en de families van Reijcekevorsel en van Lanschot.
Het oorspronkelijke standaard hangt los aan de stok, om de afbeeldingen beter te kunnen laten zien zijn er lussen aan het vaandel gemaakt en hangt nu aan een dwarsstang.
Oude vaandels
Het gilde bezit nog 2 oude vaandels, ( voor het gemak vaandel A en vaandel B genoemd ).
Vaandel A
Het vaandel is in 1956 gemaakt door Riek van Oorschot ( zus van de toenmalige koning Bert van Oorschot ). De medaillons zijn geschilderd door schilder Casper Wouters uit Schijndel, ( deze man had een schilderszaak in de Hoofdstraat naast smid van Thiel .)
Het gilde huurde, in die tijd, een grote danstent en organiseerde dansavonden, zo werd geld bijeengebracht voor het maken van een nieuw vaandel.
Van het oudere vaandel ( vaandel B ) is niets bekend.
Vaandel A rechter zijde:
Vaandel A linker zijde:
Vaandel B rechter zijde:
Vaandel B linker zijde:
Het gebruik van het vaandel,
Optocht
het vaandel wordt gedragen door de vaandrig; doorgaans loopt de vaandrig samen met St.Catharina vooraan in de optocht, juist voor de tamboers.
Ten onrechte wordt hierdoor vaak gedacht dat de vaandrig de patroonheilige St.Joris uitbeeldt.
De beeltenis van St.Joris wordt echter uitgedragen door de standaardruiter; jammer genoeg is het enkel bij zeldzame gelegenheden dat onze standaardruiter zich vrij kan maken om het gilde te vergezellen.
Momenteel wordt in het gilde nagedacht om de standaard van St.Joris geschikt te maken om deze lopend mee te kunnen nemen bij afwezigheid van de standaardruiter. Er is nog discussie waar de standaard en het vaandel dan lopen.
Handelingen
De huidige vaandrig heeft evenals zijn voorganger geen vendelcapaciteiten. Waar bij speciale gelegenheden met het hoofdvaandel wordt gedraaid neemt de hoofdvendelier, of zijn waarnemer, het vaandel over voor het ceremonieel. Direct aansluitend wordt het vaandel weer teruggegeven aan de vaandrig. In situaties waarbij volstaan kan worden met neigen kan de vaandrig de handeling zelf uitvoeren.
• Eed van trouw; teken van respect voor het wereldlijk en kerkelijk gezag,
wordt alleen tijdens uitzonderlijke momenten afgelegd; bijvoorbeeld bij de komst van een nieuwe priester in de parochie, of van een nieuwe burgemeester, maar ook als het gilde een gildendag organiseert waarbij volgens traditie de eed van trouw wordt afgelegd.
Het vaandel wordt onder begeleiding van tromgeroffel boven het hoof gedraaid;
twee keer linksom en twee keer rechtsom; eindigend in een neiging.
• Begrafenis; bij uitgeleide van een gildebroeder-gildezuster of een belangrijke relatie.
Het vaandel wordt tijdens de heilige mis in een standaard bij het altaar geplaatst. Na het slot van de mis neemt de Vaandrig plaats op het altaar; aan het hoofdeinde van de kist. De hoofdtamboer, of zijn vervanger neemt plaats in het hoofdgangpad aan het voeteneinde.
Zodra de tamboer roffelt wordt met het vaandel een klein kruisteken gemaakt en vervolgens geneigd tot op de kist. Als de familie dit wenst gaat het gilde mee naar het kerkhof en brengt de overledene naar zijn laatste rustplaats, bij deze gelegenheid wordt het vaandel geneigd boven het graf.
In situaties waarbij een uitgeleide met gildeneer op zijn plaats zou zijn, maar door omstandigheden niet haalbaar of niet wenselijk is, kan het vaandel vooraf aan de kerkdienst en/of avondwake in een speciale standaard langs het altaar worden opgesteld.
• Koningschieten; het vierjaarlijkse Koningschieten is binnen het gilde geëvolueerd tot een statige dag waarbij het gilde uitrukt in vol ornaat. De huidige koning wordt thuis afgehaald waarna wordt begonnen met een kerkdienst om God’s zegen te vragen voor een waardige strijd. Tijdens het Koningschieten is er geen speciale taak of plaats voor het vaandel. Zodra de nieuwe koning is geschoten volgt een ceremonieel waarbij het vaandel prominent wordt ingezet. Hoogtepunt van het ceremonieel is het lopen over het vaandel door de nieuwe koning.
• Passeren van een kerk; zodra het gilde in optocht een kerk passeert wordt met het vaandel gewezen naar het allerhoogste. De vendeliers volgen dit voorbeeld tenzij juist op dat deel van de route wordt gevendeld. Naar verluid bestaat een etiquette dat zulks uitsluitend geacht wordt bij geopende kerkdeuren. De eigen oude caert en/of archiefstukken vermelden hieromtrent geen aanwijzingen. Omdat ook niet op afstand kan worden vastgesteld of een kerkdeur al dan niet is afgesloten (dus geopend) wordt ten alle tijden met het vaandel geneigd.
Hetzelfde eerbetoon wordt consequent doorgevoerd bij het passeren van kruisbeelden,
kapelletjes, Heiligenbeelden, en anderszins. Niet alleen bij gebouwen en beelden maar ook bij het passeren van vertegenwoordigers (personen) van het wereldlijk en / of kerkelijk gezag.
• Passeren van de eretribune; zulks komt vrijwel uitsluitend voor op gildendagen.
Hierbij wordt het vaandel van de schouder gehaald en fier recht vooruit gedragen.
Achterliggende gedachte is de mogelijkheid voor de aanwezigen op de eretribune om goed kennis te kunnen nemen van de tekst op het vaandel.
Lopen over het vaandel
Lopen over het vaandel wordt gezien als de grootst mogelijk eer welke een gildebroeder ten deel kan vallen en is tot dusverre dan ook enkel en alleen voorbehouden aan de koning; aansluitend aan het schieten van de titel.
Mogelijk symboliseert deze handeling de hoge positie van de koning binnen het gilde; de koning is als het ware bovengeschikt.
Bescherming van het vaandel
Wanneer een keer in de vier jaar over het vaandel wordt gelopen zal het vaandel niet op een drassige of besmeurde ondergrond worden gelegd; waar nodig zal vooraf een stuk folie op de grond worden gelegd teneinde het vaandel zo rein mogelijk te houden.
Tot dusverre heeft het ceremonieel altijd plaatsgevonden in de open lucht; aansluitend aan het schieten, onder de schutsboom.
De nieuwe koning is gerechtigd om geschoeid over het vaandel te lopen;
zijn schoenen maken deel uit van het tenue hetgeen inhoudt dat de koning deels ontkleed zou zijn bij het uitdoen van de schoenen.
Uit respect voor het vaandel kan de nieuwe koning er niettemin voor kiezen om het vaandel blootsvoets of op kousenvoeten te betreden.
Vaandrig
In vroeger tijden werd de functie van vaandrig bekleed door de oudste der ongehuwde knapen hetgeen niet houdbaar is gebleken. De vaandrig had ook automatisch zitting in de overheid. Inmiddels wordt alle gildenbroeders de kans geboden om het vaandel te pachten voor een tijdvak gelijk aan een bestuursperiode (4 jaar). De hoogst biedende gildebroeder verkrijgt het recht om het hoofdvaandel te dragen; vanzelfsprekend met de lusten en de lasten.
Betekenis
In vroeger tijden hadden veel groepen als herkenningsteken een eigen vaandel, denk hierbij bijvoorbeeld aan koningen, ridders, legerkorpsen, landen, de paus, enz.
Bij het ontstaan van de gilden en broederschappen werd vaak een patroonheilige gekozen ter ondersteuning van de eigen identiteit.
Als herkenningsteken werd vaak een vaandel gemaakt.
Het gildevaandel is de trots van de groep, als het vaandel ten onder ging was de strijd gestreden; men had zijn identiteit verloren.
Aan de afbeeldingen en teksten op de vaandels kan veel informatie / kennis worden ontleend.
Vaak staan op de kleurrijke vaandels de naam van het gilde, de woonplaats, en de patroonheilige. In Brabant is vaak een ( Bourgondisch ) kruis in het vaandel opgenomen alsmede wapens van overheden of gelieerde (adellijke) families.
Keizerszilver
Op het Keizersschild staan diverse afbeeldingen welke terug verwijzen naar de geschiedenis van Gemonde.
Bovenop het Keizerschild staat de Keizerskroon met een klein kruisbeeld.
In het midden van het schild staat het oude wapen van Gemonde, dit wapen werd vroeger afgedrukt op de wikkels van de roomboterpakjes uit Gemonde, ( de roomboter van de Gemondse coöperatieve roomboterfabriek werd in heel Nederland gewaardeerd ). Dit oude wapen bestond uit een grote G met daaromheen de wapenschilden van de vier gemeenten waar Gemonde tot aan 1996 bestuurlijk onder viel nl. Boxtel Schijndel, Sint Michielsgestel en Sint Oedenrode.
Links en rechts staan twee leeuwen en bovenop een kroon met een kruisbeeld.
Rechtsboven staat het wapen van kring Maasland en linksboven het pauselijke wapen.
De afbeeldingen van Sint Joris & Sint Catharina staan natuurlijk voor de patroonheiligen van het Gilde en de afbeelding van de twee geweren symboliseren het wapen waarmee Koning geschoten wordt.
Onderaan het Keizerschild hangen drie vogels met de jaren wanneer Jos zich tot Koning heeft geschoten.
Het Keizerschild is gemaakt door de bekende zilversmid Andriessen uit Helmond.
Koningszilver
Het oudste zilverstuk van het gilde is de onderstaande koningsvogel. Deze zilveren koningsvogel is gemaakt in 1520 door een onbekende zilversmid uit ’s-Hertogenbosch. De vogel hangt aan een medaillon met de afbeelding van een rad en een toren, de symbolen van sint Barbara en sint Catharina. Het opschrift van het medaillon luidt “s Catharina s Barbara orate pro nobis “.
Hoofdmanschild
De hoofdman van het Gilde draagt een prachtig maanvormig schild met afbeeldingen van de twee Gildenheiligen.
Aan het hoofdmanschild hangt een schildje met de naam van de huidige Hoofdman.
De twee schilden zijn geschonken door de familie van der Schoot in het jaar 2000.
De maker van het Hoofdmanschild is de heer Berbers medewerker van zilversmid Andriessen uit Helmond.
Hoofdmanstok
De huidige hoofdmanstok bestaat uit twee schilden bovenop een rood/geel gewrongelde stok.
Een schildje in de vorm van een herderschep met het opschrift “ legt aan de wapenrusting Gods ”.
Dit schild is geschonken door pastoor Thieu Lax ter gelegenheid van zijn 25 jarig priesterjubileum en is gemaakt door de broer van de pastoor een zilversmid uit ‘s-Hertogenbosch.
Het andere zilverstuk zijn de afbeeldingen van Sint Joris & Sint Catharina staand op een rond schild, dit zilverstuk is geschonken door Hans en Truus van der Schoot bij gelegenheid van hun 25 jarig huwelijk, de maker is de heer Berbers van zilversmid Andriessen uit Helmond.
De gewrongelde stok is gemaakt door Hans van der Schoot en Martien van de Loo, de kleuren rood en geel verwijzen naar de Gildenkleuren.
Beide schildjes vormen samen met de uit twee delen bestaande stok een mooi geheel.
Uitleg Gildeheiligen
Sint Joris
Kleuren rood en wit( zilver ) feestdag 23 april,
De eigenlijke naam is Georgius ( geoorgos – landbouwer ) . Georgius was een Romeins soldaat, martelaar, kruistocht heilige, eerste noodhelper.
Volgens vele bronnen heeft Georgius zeker bestaan. Hij kwam uit Cappadocië. Wellicht was hij een Romeins officier.
Tijdens de bloedige christenvervolgingen onder de wrede Diocletianus werd Joris gefolterd en onthoofd.
Volgens de legende heeft hij in de buurt van Lasia in Klein Azië een boze draak gedood die daar de streek onveilig maakte. De draak eiste dat er elke dag twee schapen werden gebracht, toen dat niet meer genoeg was eiste hij ook elke dag een kind. De kinderen werden door loting aangewezen, net toen de beurt toeviel aan de Koningsdochter kwam Joris en dode de draak.
De drakendoder werd oorspronkelijk afgebeeld in Byzantijnse hofkledij, vaak met een kruis in de hand, later zien we hem meer als ridder, geharnast en al of niet op een steigerend wit paard met een rood kruis op een wit veld met een speer of zwaard terwijl hij de draak in de muil steekt.
De draak als fabeldier verbeeld het kwaad, de duivel, de tot kwaad verleidende paradijsslang, heidendom en ketterij, ongeloof, ongeluk en ramp.
Sint Joris is de patroon van ridders, soldaten, ruiters, schutters, wapensmeden, en padvinders.
De Jorislegende kwam naar het westen met de terugkerende kruisvaarder. Sint Joris is de bijzondere heilige van de aanzienlijk oude gilden van de voetboog,
Sint Catharina
Catharina van Alexandrië,
Kleur wijnrood, feest 25 november van Grieks katharos = rein, zuiver en Syrisch Kethar = kroon.
Maagd, martelares, noodhelpster, kruistochtheilige.
Catharina zou een voorname, begaafde, Egyptische ( Alexandrijnse ) prinses zijn geweest.
Op jonge leeftijd was ze al zeer geleerd en zeer schoon.
Na bezoeken aan een kluizenaar lied zij zich dopen. In een droom verscheen haar Jezus, die haar een ring om de vinger stak, haar volmaakte bruidegom..
Zij keerde zich af van het aardse en lied zich onderwijzen door de kluizenaar.
De 18 jarige Catharina beschuldigde keizer Maxentius van wreedheden waarna ze werd opgesloten in een donkere kerker waar de engelen haar kwamen voeden.
Argumenten en strikvragen van 50 keizerlijke wijsgeren wist ze allen te weerleggen door welbespraaktheid en logisch redeneren. De wijsgeren lieten zich bekeren.
Toen Catharina weigerde in te gaan op des Keizers verleidingen werd zij tussen vier scherpgepunte raderen vastgebonden om te worden vermorzeld. Vuur uit de hemel vernielde echter het martelwerktuig waarna Catharina door een zwaard werd onthoofd.
Het dode lichaam werd door engelen weggevoerd en op de heilige berg Sinaï begraven.
Catharina wordt sinds de 9e eeuw vereerd nadat op de berg Sinaï het gaaf bewaarde lijk van een jonge vrouw was gevonden.
Sint Catharina wordt afgebeeld als een mooi, goedgekleed jong meisje. Gekroond, met zwaard, een gebroken rad, boek, en een palmtak.
Patrones van bibliotheken, en scholen, redenaars, wijsgeren, studenten, rechters en notarissen, van universiteiten, van wagen en radmakers, molenaars, kappers, pottenbakkers en van jonge meisjes, modemagazijnen, modinettes en van oude vrijsters.
De meeste Catharina gilden zijn ontstaan uit kerkelijke hulp- en armen broederschappen met een sociale signatuur.
Vaak wordt Catharina afgebeeld met de hagiografisch verwante Sint Barbara.
Sint Barbara
Kleur donkerblauw, feest 4 december Grieks barbados = vreemd, uit het buitenland.
Maagd martelares, noodhelpster en kruistochtheilige.
Barbara was de mooie dochter van de rijke heiden Dioscorus uit Nicomedie Klein Azië die zo beducht was om haar schoonheid dat hij een toren liet bouwen om haar daarin te bewaren.
Toen de bouwers twee ramen in de toren wilde aanbrengen liet zij er een derde raam bij maken. Van de Heilige Drie-eenheid moest haar ziel het licht kunnen ontvangen. Zo merkte haar vader dat zij christen was geworden, hij wilde haar doden maar Barbara vluchtte boven op de toren waar zij door engelen werd weggedragen. Dioscorus krijgt haar later toch te pakken en als zij na martelingen standvastig blijft in haar geloof slaat hij haar het hoofd af, God straft meteen Dioscorus wordt ter plekke door de bliksem getroffen.
Barbara wordt voorgesteld als een gekroonde jonge vrouw met verschillende attributen;
de palm der martelaren, zwaard, pauwenveren, kanon en de toren met drie ramen.
Barbara is patrones van leidekkers, artilleristen, vuurwerkmakers, mijnwerkers, metselaars, vestingbouwers, architecten, ingenieurs, wapensmeden, gevangenen, stervenden.
Zij wordt aangeroepen tegen brand, blikseminslag en plotselinge dood.
Veel voetbooggilden kozen Barbara tot beschermheilige.